Maxkamadda Sare ee UK ayaa laashay soo jeedinta dadka magangalyo doonka ah lo dirayo Rwanda
London — Maxkamadda sare ee UK ayaa sharci darro ku tilmaantay siyaasadda dowladda UK ee ah in qaar ka mid ah magangalyo-doonka loo diro Rwanda.
Maxkamaddu waxay xukuntay in ay jirto fursad ah in magangalyo-doon kasta oo halkaas la keeno dib loogu celiyo waddankiisii, taas oo xadgudub ku ah shuruucda xuquuqda aadanaha ee UK iyo tan caalamiga ah. Waxa ay sidoo kale xustay taariikhda Rwanda ee si xun ula dhaqman qaxootiga iyo rikoorkeeda xun ee xuquuqda aadanaha sababaha go’aankeeda.
Waxaa lagu dhawaaqay Abriil 2022, moodo shanta sano ah wuxuu ku baaqay in magangalyo-doon gaar ah loo diro Rwanda si ay halkaas uga xareeyaan dacwadaha magangalyada.
Waxaa laga yaabaa in lagu abaalmariyay sharciga qaxootinimo sida uu qabo hindisaha, taasoo u oggolaanaysa inay sii joogaan Rwanda. Haddaysan ahayn, waxaa laga yaabaa inay magangelyo ka codsadeen “wadan saddexaad oo ammaan ah” oo kale ama waxay codsadeen inay ku noolaadaan halkaas iyadoo ay jiraan xaalado kale.
Halkaa marka ay marayso, qofna looma rarin Rwanda magangalyo doon ahaan. Caqabad sharciyeed ayaa ku qasabtay in la joojiyo duulimaadkii ugu horeeyay, taasoo markii hore la qorsheeyay Juun 2022.
Istaraatiijiyadu, sida ay dawladdu sheegtay, waxay ka niyad jabin doontaa shakhsiyaadka inay ku soo galaan Boqortooyada Midowday ee “sharci-darro ah, khatar ah, ama habab aan loo baahnayn,” sida inay ku socdaalaan Kanaalka Ingiriisiga iyagoo raacaya doomo yaryar. Sannadkii 2022, in ka badan 45,700 oo socdaal ah ayaa ku yimid UK iyagoo isticmaalaya dariiqan – tiradii ugu badnayd tan iyo markii la sameeyay tirakoobyada.
Tirada magangelyo-doonka ee loo diri karay Rwanda ayaan weli caddayn. Si kastaba ha ahaatee, ka hor Janaayo 1, 2022, dawladdu waxay sheegtay in “qof kasta oo si sharci-darro ah ku soo gala UK” la diri karo, iyada oo aan wax xaddidan ah lahayn tirooyinka. Sida ku cad heshiiska, Rwanda waxay haysataa ikhtiyaar ay ku codsato in UK ay aqbasho qaar ka mid ah qaxoontigeeda aadka u nugul.
In kasta oo UK ay hore u siisay dawladda Rwanda £140 milyan (qiyaastii US$174 milyan), wadarta kharashka barnaamijka lama shaacin. Marka loo eego daraasaad saameyn dhaqaale ah oo lagu sameeyay sharciga socdaalka sharci darrada ah ee dowladda, waxay ku kacaysaa £63,000 (qiyaastii US$73,000) in ka badan si qof walba loogu qaado dal saddexaad, sida Ruwaanda, intii lagu hayn lahaa UK.
Kiiskan ayaa la dhageysanayay oo ka dhan ahaa dooddii socdaalka dadweynaha ee Britain, taasoo door ku lahayd aftidii dalkaas ee 2016-kii ee ka bixitaanka Midowga Yurub.
In ka badan 25,000 oo qof ayaa si sharci darro ah ku galay Britain iyaga oo raacay doomo yar yar sanadkan, iyagoo dhaafay rikoorka 45,755 ee la helay 2022. Sunak ayaa liiska “jooji doomaha” ku daray mid ka mid ah shan gool oo muhiim ah oo uu ku dadaalayo inuu u weeciyo rajada xisbigiisa. Ilaa hadda, xisbigiisa Konserfatifku wuxuu ka dambeeyaa sahan qiyaastii 20 dhibcood, ka hor doorashada la filayo inay dhacdo 2024.
Bishii Abriil 2022, ra’iisul wasaarihii xilligaas Boris Johnson wuxuu ku dhawaaqay qorshaha Rwanda, kaas oo ujeedkiisu ahaa in lagu niyad-jabiyo magan-galyo-doonka inay safarka halista ah ee Yurub uga soo tallaabaan kanaalka.
Warbixin ay soo saartay Talaadadii, Noofambar 14, 2023 Human Rights Watch waxay ku sheegtay in Rwanda ay muujisay “quursi ay ku hayso xeerarka xuquuqul insaanka” waxayna ku boorisay Britain inay joojiso qorshaheeda.
