Fallaagada Wagner miyay burburisay sheekada ah in Putin uu yahay lama taabtaan?
Caqabaddii ugu waynayd ee soo wajahday madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin oo in ka badan 20 sano xukunka hayay ayaa fashilantay ka dib markii taliyaha calooshood u shaqeystayaal ah oo ciidamadiisa ku amray in ay Moscow tagaan uu si lama filaan ah heshiis ula gaaray Kremlin-ka si uu musaafuris ugu baxo, wuxuuna ka dhawaajiyay dib u gurasho.
Kacdoonkan kooban, si kastaba ha ahaatee, wuxuu kashifay baylahda ka dhex jirta ciidamada dawladda Ruushka, iyadoo askarta kooxda Wagner ee ka amar qaata Yevgeny Prigozhin ay awood u yeesheen inay si bilaa caqabad ah ugu guuraan magaalada Ruushka ee Rostov-on-Don oo ay boqollaal kiiloomitir (mayl) u sii jeedaan Moscow. Milateriga Ruushka ayaa u halgamay sidii ay u difaaci lahaayeen caasimadda Ruushka.
Sida uu dhigayo heshiiska uu Sabtidii ku dhawaaqay afhayeenka Kremlin-ka Dmitry Peskov, Prigozhin waxa uu aadi doonaa dalka ay jaarka yihiin ee Belarus, kaas oo taageeray duulaanka Ruushka ee Ukraine. Eedeymaha loo haysto ee ah inuu jabhad hubaysan soo saaray waa la laali doonaa.
Dowladda ayaa sidoo kale sheegtay in aysan maxkamadeyn doonin dagaalyahanada Wagner ee ka qeyb qaatay, halka kuwa aan ku biirin la doonayo in qandaraasyo ay siiso Wasaaradda Difaaca. Prigozhin ayaa ku amray ciidamadiisa inay dib ugu laabtaan xeryahooda gudaha ee Ukraine, halkaasoo ay kula dagaalameen askarta caadiga ah ee Ruushka.
Subaxnimadii Axadda wali ma jiraan warbixino sheegaya in Prigozhin uu yimid Belarus. Su’aalo kale oo badan ayaa weli aan laga jawaabin, oo ay ku jiraan in Prigozhin uu ku biiri doono dibad-baxa mid ka mid ah ciidamada Wagner iyo doorka, haddii uu jiro, laga yaabo inuu halkaas ku yeesho.
Prigozhin, oo soo diray warar maqal iyo muuqaal ah oo isdaba jooga intii uu kacdoonka waday, ayaa aamusay tan iyo markii Kremlin-ka uu ku dhawaaqay in heshiiska la dhexdhexaadiyay si uu u soo afjaro socodkiisa oo uu uga tago Ruushka.
Fiidiyowga lagu dhajiyay kanaalada app-ka fariimaha Ruushka ee laga soo xigtay Rostov-on-Don ayaa muujinayay dadka oo ku faraxsan ciidamada Wagner markii ay baxayeen. Qaar baa u ordayay inay gacan qaadaan Prigozhin, oo saarnaa gaadhi SUV ah. Guddoomiyaha gobolka ayaa markii dambe sheegay in dhammaan ciidamadii ku sugnaa magaalada ay isaga baxeen.
Putin ayaa horey wacad ugu maray inuu ciqaabi doono kuwii ka dambeeyay kacdoonka hubeysan ee uu hormuudka ka yahay difaaciisii hore. Khudbad uu shacabka u jeediyay TV-ga ayuu ku tilmaamay jabhadda “khiyaano” iyo “khiyaano qaran”.
U oggolaanshaha Prigozhin iyo ciidamadiisa inay xoroobaan, Peskov wuxuu yidhi, “Hadafka ugu sarreeya” Putin wuxuu ahaa “inuu ka fogaado dhiig daata iyo iskahorimaad gudaha ah oo leh natiijooyin aan la saadaalin karin.”
Khatarta Putin ayaa ah in loo arki doono mid daciif ah, falanqeeyayaasha ayaa yiri.
“Putin waa la dhimay mar walba arrintan,” Safiirkii hore ee Maraykanka ee Ukraine John Herbst ayaa u sheegay CNN.
Moscow waxay ku dhiiratay imaatinka ciidamada Wagner iyadoo isbaarooyin dhigtay baabuurta gaashaaman iyo ciidamada dhanka koonfureed ee magaalada.
Ilaa 3,000 oo askari oo ka tirsan ciidamada Chechnya ayaa laga soo saaray dagaalka ka socda Ukraine, waxaana loola cararay subaxnimadii Sabtida, sida uu sheegay telefishinka dawladda ee Chechnya.
Ciidamada Ruushka oo ku hubeysan qoryaha darandooriga u dhaca ayaa jidgooyo ka dhigtay duleedka koonfureed ee magaalada Moscow. Shaqaale ayaa qoday qaybo ka mid ah waddooyinka waaweyn si ay u gaabiyaan socodka.
Ciidamada Wagner ayaa u dhaqaaqay meel 200 kilomitir (120 mayl) u jirta Moscow, sida uu sheegay Prigozhin. Laakiin ka dib markii heshiiska la galay, Prigozhin wuxuu ku dhawaaqay inuu go’aansaday inuu dib u gurto si uu uga fogaado “daadinka dhiigga Ruushka.”
Subaxnimadii Axadda qaar ka mid ah xannibaadaha ayaa wali yaalla jidka weyn ee u dhexeeya Moscow iyo Rostov-on-Don in kasta oo xannibaadaha taraafikada si tartiib tartiib ah looga qaaday meelo kale.
Prigozhin ayaa dalbaday in la rido wasiirka difaaca Sergei Shoigu, kaas oo Prigozhin uu muddo dheer ku dhaleeceeyay erayo qallafsan oo ku saabsan hab-dhaqankiisa dagaalka 16-ka bilood ah ee Ukraine.
Haddii Putin uu ku heshiin lahaa riditaanka Shoigu, waxay dhaawac siyaasadeed u noqon kartaa madaxweynaha ka dib markii uu ku tilmaamay Prigozhin khaa’in dhabarka ah.
Maraykanku waxa ay hayeen xog sir ah oo sheegaysa in Prigozhin uu ciidamadiisa ku dhisayay meel u dhow xadka Ruushka in muddo ah. Taasi waxay ka hor imanaysaa sheegashada Prigozhin ee ah in caasinimadiisu ay jawaab u ahayd weerar lagu qaaday xeryihiisa Ukraine Jimcihii oo ay fuliyeen militariga Ruushka.
Markii uu ku dhawaaqay fallaagada, Prigozhin wuxuu ku eedeeyay ciidamada Ruushka inay bartilmaameedsanayaan xeryaha Wagner ee Ukraine gantaallo, diyaaradaha qumaatiga u kaca iyo madaafiicda. Waxa uu ku eedeeyay in Gen. Valery Gerasimov, oo ah madaxa guud ee ciidamada, uu amray weerarrada ka dib kulan uu la yeeshay Shoigu kaas oo ay ku go’aansadeen in ay burburiyaan qandaraaslaha milatariga.
Wasaaradda Difaaca ayaa beenisay in la weeraray xeryaha.
Hogaamiyayaasha Kongareeska ayaa loo sheegay dhismaha Wagner horaantii usbuucii hore, qof yaqaana arinta ayaa yiri. Qofka looma oggola inuu si fagaare ah u hadlo oo wuxuu la hadlay wakaaladda wararka ee Associated Press isagoo shardi ka ah inaan magaciisa la shaacin. Xog-warranka sirdoonka Mareykanka waxaa markii ugu horreysay warisay CNN.
Dhiirigelinta suurtagalka ah ee fallaagada Prigozhin waxay ahayd dalabka Wasaaradda Difaaca Ruushka, kaas oo Putin uu taageeray, in shirkadaha gaarka loo leeyahay ay qandaraasyo la saxiixdaan July 1. Prigozhin wuu diiday inuu sameeyo.
“Waxa laga yaabaa in uu hadda wax ku dhuftay sababtoo ah waxa uu arkay wakhtigaas kama dambaysta ah in ay khatar ku tahay xakamaynta ciidamadiisa,” Herbst ayaa ku qoray maqaal uu u qoray Golaha Atlantic.
Sabtidii hore, ciidanka gaarka ah ee Prigozhin ayaa u muuqday inay gacanta ku hayaan xarunta militariga ee Rostov-on-Don, a.
Madaxweynaha Ukraine Volodymyr Zelenskyy ayaa sheegay dabayaaqadii Sabtidii, wax yar ka hor inta uusan Prigozhin ku dhawaaqin dib u gurasho, in socodkii uu kashifay daciifnimada Kremlin-ka iyo “uu tusay dhammaan burcadda Ruushka, calooshood u shaqeystayaal, oligarchs” inay fududahay in la qabsado magaalooyinka Ruushka “iyo, malaha, hubka.”
Ciidamada Wagner ayaa door muhiim ah ka qaatay dagaalka Ukraine, iyagoo qabsaday bariga magaalada Bakhmut, oo ah goob ay ka dhaceen dagaaladii ugu dhiigga badnaa uguna dheeraa. Laakiin Prigozhin ayaa si isa soo taraysa u dhaleeceeyay naxaasta millatariga, isaga oo ku eedeeyay karti-darro iyo in ay gaajaysan yihiin ciidamadiisa rasaasta.
Prigozhin oo 62 jir ah, horayna u ahaa dambiilayaal, ayaa xiriir dheer la leh Putin, waxaana uu ku guuleystay qandaraasyo cunto oo Kremlin ah oo faa’iido badan leh taasoo uu ku muteystay naaneesta “Putin’s chef.”
Isaga iyo daraasiin kale oo u dhashay dalka Ruushka ayaa lagu soo oogay gudaha Maraykanka dacwado la xiriira olole qarsoodi ah oo baraha bulshada ah oo looga gol lahaa in lagu huriyo khilaaf ka hor guushii madaxweynenimada ee Donald Trump 2016-kii. Wagner ayaa qandaraasleyaal ciidan u diray Liibiya, Suuriya, dalal badan oo Afrikaan ah iyo ugu dambayntii Ukraine.